วารสารเมืองโบราณ ๔๗.๓ คูประทาย ปะทายสมันต์ ถึงสุรินทร์ (กรกฏาคม - กันยายน ๒๕๖๔ )

"เมืองสุรินทร์หรือเมืองปะทายสมันต์ในอดีตมีพื้นที่ทางตอนเหนือและตอนกลางเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ ส่วนทางตอนใต้เป็นพื้นที่สูงและที่ราบลอนลูกคลื่น ซึ่งค่อยๆ ลาดเทจากแนวเทือกเขาพนมดงรักที่กั้นเขตแดนกับประเทศกัมพูชาลงสู่ตอนกลางและตอนเหนือของตัวเมือง นอกจากนี้ทางด้านตะวันตกยังมีเขาพนมสวายซึ่งเป็นแหล่งทรัพยากรสำคัญเช่นเดียวกับเขาพนมดงรักมาแต่อดีต..."

#เมืองสุรินทร์ หรือ #ดินแดนเขมรป่าดง ในอดีตนั้น มีพื้นที่ทางตอนเหนือและตอนกลางเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ ส่วนทางตอนใต้เป็นพื้นที่ราบสูง มีภูเขาสลับซับซ้อน เมืองสุรินทร์มีลักษณะของการสร้างเมืองใหม่ทับเมืองเก่า คือมีการสร้างเมืองรูปสี่เหลี่ยมแบบสม่ำเสมอ มีคูน้ำชั้นเดียว ทับลงบนเมืองรูปไม่สม่ำเสมอ เมืองสุรินทร์จึงเป็นที่ตั้งของชุมชนโบราณหลายยุคหลายสมัย ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ เรื่อยมาถึงสมัยทวารวดีและสมัยขอม (สมัยลพบุรี) ดังปรากฏเมืองโบราณที่มีคูน้ำคันดิน และโบราณสถานที่สร้างขึ้นในช่วงสมัยต่างๆ

#เมืองสุรินทร์ เป็นเมืองโบราณ ๒ ยุคซ้อนทับกัน จากเมืองที่มีคูน้ำรูปสี่เหลี่ยมด้านไม่เท่าซึ่งเป็นแบบแผนที่มีมาก่อนสมัยขอมเมืองพระนคร แต่เนื่องจากไม่พบร่องรอยวัตถุสถานแบบขอมอยู่ในเขตเมือง จึงเป็นไปได้ว่าอาจเป็นเมืองสมัยอยุธยาคล้ายตัวเมืองร้อยเอ็ด ในพงศาวดารอีสาน กล่าวถึงช่วงพุทธศตวรรษที่ ๒๓ เมืองสุรินทร์หรือคูประทาย ได้รับการแต่งตั้งเป็นเมืองปะทายสมันต์ เป็น ๑ ใน ๕ เมืองที่มีผู้นำเป็นชาวกูย เป็นกลุ่มชนที่มีความสามารถในการจับช้าง เมื่อสังคมแปรเปลี่ยนวิถีเหล่านี้ถูกนำมาใช้เพื่อการท่องเที่ยว แต่พื้นฐานความเชื่อเรื่องพุทธและศาสนาผีก็ยังคงอยู่ในหลายหมู่บ้าน ยังสามารถพบพิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับธรรมชาติได้อยู่ในยุคปัจจุบัน